Teksty historiograficzne w środowisku dominikanów Prowincji Litewskiej – wybrane przykłady

Abstrakt

Literatura historiograficzna funkcjonująca w środowiskach kościelnych, a zwłaszcza zakonnych jest interesującym obszarem analizy znaczenia pisarstwa historycznego dla tych wspólnot. Zakony budowały swoją tożsamość odwołując się zarówno do wartości duchowych, jak i etycznych, prawnych, historycznych. Oparcie na słowie pisanym, tak typowe dla społeczności religijnych, wskazuje na wykorzystanie historiografii w wielu kontekstach, na przykład w piśmiennictwie sakralnym, memoratywnym, kaznodziejskim, historycznym czy hagiograficznym, ale również tekstach pragmatycznych. Modelowym przykładem są dominikanie, zakon posiadający na ziemiach Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego gęstą sieć klasztorną. Wszystkie specyficzne faktory zakonnych tekstów historiograficznych, ich cele i role, omówione zostały na przykładzie walczącej o swoją samodzielność litewskiej prowincji zakonu. Dominikańscy autorzy dzieł historycznych kierowali je zarówno do czytelnika zakonnego, jak i zewnętrznego, wykorzystywali je w pracy kaznodziejskiej nadając im charakter użytkowy, skorelowany z działalnością pastoralną. W twórczości historiograficznej istotne było połączenie pierwiastka historycznego z dydaktycznym, przy czym ten ostatni odgrywał bardzo ważną rolę. Wydaje się, że przywołane egzemplifikacje wyraźnie ilustrują wagę historiografii dla wyznaczania miejsca tego zakonu w świecie oraz ilustrują specyfikę jego istnienia w szerszym kontekście modelu kultury.