Polish popular science journals since the 18th century until the year 1939 (assumptions of a research project)
DOI:
https://doi.org/10.24917/20811861.15.23Słowa kluczowe:
popular science journals, popularization of science, Poland, 18th and 19th century, 1918–1939Abstrakt
The aim of the project is to monographically describe the history of popular science periodicals that were published on Polish lands until the year 1939. A collection of approx. 200 titles published in the Polish language, addressed to both adult readers as well as children and adolescents, published individually or as part of a publication will be analysed. It is planned to prepare a bibliography of periodicals, which will be the basis for conducting a multifaceted analysis of the studied phenomenon, in the designated time intervals and to detect the differences as well as the similarities that occur during these time periods. A hypothesis has been formed that these journals, that are an important element of permanent learning accompanying the recipient throughout his/her life, have been subject to transformation, both in terms of form and contents. By conducting the analyses, we aim to seek the general regularities that have shaped the popular science magazine market during the studied period, to indicate its determinants, trends, relations with the institutional and social environment and to demonstrate that their setting up was supported by patriotic, educational, practical and cultural making reasons. The starting point for the research will be to redefine the term "popular science journal", in order to eliminate terminology confusion. The next step will bet to create a database of bibliographic titles, which will be discussed in the context of press studies (quantitative development, publishing centres, frequency, publishers, durability, profile, circulation, pictorialness, internal structure) having in mind the political and pedagogical context, as well as the context of cultural studies and the study of science. The picked out typological groups and their main representatives will be described in detail. Studies concerning the evolution of the internal structure, the language and form of expression, the origins of the texts, layout, and the evolution of design as an important element affecting the reception of the presented contents as well as its typology, shall also be included. The phenomenon, namely the evolution of a popular science magazine’s shape, that is the transition from imitating foreign templates to creating one’s own model based on national material and collaboration with Polish scholars, will also be presented. The following methods will be used in the study: the bibliographic method (collection and verification of data), written and formal contents analysis (description of the individual titles and their categorization), methods used for the systemizing and interpretation of press photographs, compositional interpretation, a iconographic and iconological method of analysing a work of art, statistical techniques (comparative analysis). The aim of the project is to prepare a comprehensive analysis of the popular science periodicals of the chosen time intervals. The research results will determine not only the their quantitative development, their transformation in terms of form and contents, but also their functions and tasks in the changing political and social conditions on Polish lands. Acknowledgement of the popular science magazine as an information medium, will allow to acquire knowledge about the scope and coverage of the presented contents, the changes in understanding the essence of popularization and its functions and the level of program tasks implementation. The results of the conducted studies will interest media experts, bibliologists, cultural history scholars, historians of science and literary scholars. The conducted research will fill in a missing gap in the history of Polish press, it may contribute to undertake monographic studies of individual titles, since they have not so far been presented in a monography. This group of magazines is also ignored in comprehensive summaries on the history of Polish press. The faint interest of the researchers, and consequently a little progress being made, was primarily caused by the lack of basic research in the areas of registration and documentation, as well as the lack of a quantitative and qualitative analysis of the studied phenomenon.
Bibliografia
Acton M., Learning to look at paintings. Routledge. London 1997.
Aurenche M.L., Édouard Charton et l’invention du Magasin pittoresque (1833- 1870). Paris 2002.
Bednarski T. Z., Polskie czasopiśmiennictwo turystyczno-krajoznawcze: (szkic bibliograficzno-informacyjny do 1914 r.) [Polish touristic journals: (bibliographic sketch until 1914)], „Zeszyty Prasoznawcze” 1967, z. 3, s. 92-96.
Belting H., Antropologia obrazu: szkice do nauki o obrazie [Anthropology of image: sketches for learning about image]. Kraków 2012.
Białek J. Z., Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1918-1939: zarys monograficzny, materiały [Children and youth literature between 1918 and 1939: monographic outline, texts]. Warszawa 1987.
Blanc Ch., Grammar of painting and engraving. New York 1874.
Boczukowa B. Leopold Węgrzynowicz jako twórca koncepcji i redaktor pisma dla młodzieży „Orli Lot” [Leopold Wegrzynowicz as concept creator and editor of the youth periodical “Orli Lot”], „Ziemia” 1999, nr 5, s. 205-216.
Cundall J., A brief history of wood-engraving from its invention. London, 1895.
Delaborde H., Engraving – its origin, processes and history. London, 1886.
Drabczyński M., Estetyka kolumny [Aesthetics of print column], „Drukarz Współczesny” 1936, nr 1, s. 18-19; 1937 nr 2-3, s. 23-25; 1938 nr 4, s. 15-16; 1938 nr 5, s. 15-16.
Frantz W., O problemie szaty graficznej gazety [The problem of graphic newspaper], „Zeszyty Prasoznawcze” 1964, nr 4, s.46-52.
Gajda S., Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym [Stylistic research upon the Polish language – foundations]. Warszawa, Wrocław, 1982.
Golka B., Badanie układu graficznego dziennika [Study the layout of the daily], „Kwartalnik Prasoznawczy” 1958, nr 1-2, s. 89-98.
Golka B., Rozwój drukarstwa prasowego i układu graficznego prasy polskiej do 1939 [Development of the printing press and the layout of the Polish press to 1939], „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1971, nr 3, s. 227-302.
Hombek D., Prasa i czasopisma polskie XVIII wieku w perspektywie bibliologicznej [Polish press as well as Polish periodicals of the XVIII century in the bibliological perspective]. Kraków 2001.
Jakubowski J. Z., „Wędrowiec” (1884—1887), „Prace Polonistyczne” 1947, T. 5, s. 183-211.
Jarowiecki J., Czasopisma dla dzieci i młodzieży. Cz. 1, 1918-1945 [Children and youth journals. Part 1, 1918-1945]. Kraków 1990.
Kabata M., Warszawska batalia o nową sztukę : („Wędrowiec” 1884-1887) [Warsaw battle for the new art : („Wędrowiec” 1884-1887)]. Warszawa, 1978.
Kaleta R., Klimowicz M., Prekursorzy Oświecenia [The precursors of the Enlightenment]. Wrocław 1953.
Kamisińska D., Warszawski tygodnik "Wędrowiec" w latach 1863-1883 [Warsaw weekly periodical “Wędrowiec” between 1863-1883: (part 1-2)], „Toruńskie Studia Bibliologiczne” 2010, nr 2, s. 101-124 ; 2011, nr 1, s. 65-86.
Kaniowska-Lewańska I., Literatura dla dzieci i młodzieży od początków do roku 1864: zarys rozwoju [Children and youth literature from its beginnings until 1864: outline of the development]. Warszawa1960.
Kippendorf K., Content analysis : an introduction to its methodologies. Beverly Hills, London 1980.
Lutz C. A., Collins J. L., Reading National Geographic. Chicago IL 1993.
Lynn M., R., Popular science and public opinion in eighteenth-century France. Manchester, UK , New York 2006.
Łojek, J., Myśliński J., Władyka W., Dzieje prasy polskiej [The history of Polish press]. Warszawa 1988.
Maligranda L., Karol Hertz (1843-1904) – absolwent Szkoły Głównej Warszawskiej [Karol Hertz (1843-1904) – the graduate of the Szkoła Główna Warszawska], „Antiquitates Mathematicae” [online] 2009, s. 65-87 [dostęp 3.06.2013]: http://pure.ltu.se/portal/files/5006651/AntiqMath3_2009__65-87Hertz.pdf.
Mikołajczak Z., Polskie czasopiśmiennictwo turystyczne [Polish touristic journals], „Zeszyty Naukowe Instytutu Turystyki” 1977, nr 5, s. 129-139.
Natora-Macierewicz H., Rozwój warszawskiej ilustracji prasowej do początku XX wieku: (na przykładzie wybranych tygodników ilustrowanych) [Development of Warsaw press illustration to the beginning of the twentieth century (for example some illustrated weeklies), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1976, nr 3, s. 271-290.
Opałek M., Drzeworyt w czasopismach polskich XIX stulecia [Woodcut in Polish journals of the nineteenth century].Wrocław 1949.
Pająk K., Wybrane problemy z historii nauki [Selected aspects from the history of Science]. Bydgoszcz 1998.
Pazdur J., Początki polskiego czasopiśmiennictwa technicznego — od1830 roku [Begining of Polish technical journals — sins 1830]. Warszawa 1975.
Pazdur J., Polskie czasopiśmiennictwo techniczne okresu od 1831 do ok.1870 r. [Polish technical journals sins 1831 to 1870]. Warszawa 1976.
Peters S., Teoria układu graficznego gazety i czasopisma u Anglosasów [Theory of layout newspapers and magazines in the Anglo-Saxons], „Biuletyn Prasoznawczy” 1957, nr 2, s. 112-116.
Pękalska M., Popularnonaukowe czasopismo "Skarbiec dla Dzieci" (1830) [Popular science journal "Skarbiec dla Dzieci" (1830)], „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2006, z. 2, s. 5-19.
Piłatowicz J., Dzieje elektryfikacji Warszawy [History of electrification of Warsaw]. Warszawa 1984.
Quinkenstein M., Grafika prasowa XIX wieku [Graphics Press in the nineteenth century]. Kórnik 2007.
Rogoż M., Czasopismo popularnonaukowe "Filomata" (1929-1996) [Popular-science journal „Filomata” (1929-1996)] [w:] Kraków – Lwów: książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku. T. 5., pod red. J. Jarowieckiego. Kraków 2001, s. 671-678.
Rose G., Interpretacja materiałów wizualnych :krytyczna metodologia badań nad wizualnością [Visual methodologies: an introduction to the interpretation of visual materials]. Warszawa 2010.
Rouillé A., Fotografia. Między dokumentem a sztuką współczesną [Photography: between the document and contemporary art.]. Kraków, 2007.
Sałaciński S., „Z Otchłani Wieków” – 80 lat historii najstarszego archeologicznego czasopisma popularnonaukowego [„Z Otchłani Wieków” – 80 years history of the oldest archeological popular-science journal], „Z Otchłani Wieków” 2006, nr 3/4, s. 7-12.
Sewerski M., Społeczna rola literatury popularnonaukowej [Social role of the popular science literatura]. Wrocław, 1968.
Stasiewicz I., Burdowicz-Nowicka M., Orłowski B., O społecznym znaczeniu prac popularnonaukowych z zakresu historii nauki i techniki [The social significtion of popular-science works in the field history of science and technology], „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1962, nr 3, s. 285-305.
Szczepaniec J., Monopol prasowy Tadeusza Włodka w Polsce w latach 1793-1796 [Press monopoly of Tadeusz Wlodek in Poland between 1793-1796], „Ze Skarbca Kultury” 1964, z. 16, s. 5-115.
Tadeusiewicz H., „Polak Patriota” (1785), „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń”. Łódzkie Towarzystwo Naukowe, T. 47 (1993), s. 201-209.
Tadeusiewicz H., „Polak Patriota” (1785): charakterystyka czasopisma [„Polak Patriota” (1785): the characteristics of the journal], „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum” 6, 1995, s. 33-64.
Terlecki R., Oświata dorosłych i popularyzacja nauki w Galicji w okresie autonomii [Adult education and the popularization of science in Galicia in the autonomy period of time]. Wrocław 1990.
Trudzik A., „Filomata” na rynku czasopism adresowanych do młodzieży [„Filomata”at market of youth journals], [w:] Kraków-Lwów : książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku, T. 6. cz. 2, pod red. J. Jarowieckiego, Kraków, 2003, s. 274-290.
Vetulani J., 115 lat „Wszechświata” [115 yers of the „Wszechświat”], „Problemy Społecznego Ruchu Naukowego” 1996, z. 1, s. 177-189.
Wilder H., Grafika. Drzeworyt, miedzioryt, litografia :wskazówki dla bibliotekarzy i miłośników sztuki [Graphics. Woodcut, copper engraving, lithography: information for librarians and art lovers]. Lwów 1922.
Wójcik W. A., „Ziemia”: zarys dziejów pisma [„Ziemia”: the history of the journal], [w:] Polak K., Polakowa H., Wójcik W. A., „Ziemia” 1910-1950: bibliografia zawartości”. Warszawa 1997, s. XI-XXI.
Wrona G., Polskie czasopisma popularnonaukowe w XIX wieku: ewolucja formy i treści [Polish popular science journals in the XIX century: the evolution of the form and content], „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2007, z. 2, s. 5-31.
Wróblewski A. K., 80 lat astronomii z „Uranią” [80 years of astronomy with „Urania”], „Urania-Postępy Astronomii” [online] 2003, nr 1 [dostęp 14.10.2013], http://urania.pta.edu.pl/upal_2003.html.
Zasztowt L., Popularyzacja nauki w Królestwie Polskim na tle dyskusji teoretycznych przełomu XIX wieku [Popularysation of science in Królestwo Polskie background of theoretical discussion turn of the XIX century], „Rozprawy z Dziejów Oświaty” T. XXV (1983), s. 59 – 92.
Zieliński A., Pierwsze polskie czasopisma geograficzno-podróżnicze [The first Polish geographic journal], „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1969, z. 2, s. 161-172.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 AUPC Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
